Dlaczego wampiry w kinie i telewizji często są przedstawiane jako konfederaci? Sprawdźcie te przykłady

„`html

Najbardziej rozpoznawalną postacią wampira jest Drakula stworzony przez Brama Stokera. Jego powieść, wydana u schyłku epoki wiktoriańskiej, była przesycona nastrojem dekadencji, dominującym w tym okresie. Według Cole’a A. Harrisona-Priddle’a z Queen’s University, groza towarzysząca postaci arystokratycznego wampira miała podłoże w obawach przed tzw. odwróconą kolonizacją — lękiem, że Brytyjczycy, władający wtedy znaczną częścią globu, mogą stać się ofiarami najazdu przez tych, których sami uznawali za „niecywilizowanych”. Warto o tym wspomnieć, ponieważ za popkulturowymi wizerunkami wampirów często kryje się głębszy przekaz społeczny. Gdy przyjrzymy się im bliżej, odkrywamy odbicie ludzkich lęków i uprzedzeń.

Wampiry na Południu Stanów Zjednoczonych

Konfederacja, czyli stany południowe USA, wyłoniła się na skutek zwycięstwa Abrahama Lincolna w wyborach prezydenckich w 1860 roku. Lincoln był przeciwnikiem niewolnictwa, podstawy ekonomicznej tych regionów. Siedem stanów, takich jak Teksas, Luizjana, Missisipi, Alabama, Floryda, Georgia i Karolina Południowa, zadecydowało wówczas o secesji. Po ataku na Fort Sumter dołączyły: Wirginia, Arkansas, Tennessee i Karolina Północna. Iskrą, która wznieciła amerykańską wojnę domową, stała się kwestia niewolnictwa — problem, który przez ponad półtora wieku cienia rzutuje na relacje społeczne wśród Afroamerykanów.

Nierozliczona przeszłość Stanów Zjednoczonych sprawiła, że motyw wampira zyskał trwałe miejsce w amerykańskim imaginarium. Twórcy nurtu southern gothic (gotyk południowy), sięgali po niego, by wyrazić poczucie winy, gorycz po porażce wojny secesyjnej oraz puste miejsce, jakie pozostawiła klęska tych terenów. Skutkowało to również pogłębieniem uprzedzeń i ekstremizmem religijnym.

Wampiry w literaturze i popkulturze amerykańskiego Południa

W „Wywiadzie z wampirem” Anne Rice, wydanym w 1976 roku, główny bohater Louis de Pointe du Lac nie jest bezpośrednio konfederatem, lecz plantatorem, który po zamianie w wampira sam zostaje więźniem swoich krwawych pragnień. Rice zrewolucjonizowała obraz potwora, nadając mu cechy ludzkie i pytania egzystencjalne. Z dzisiejszej perspektywy ten zabieg może budzić kontrowersje, lecz dawniej poszerzał pole identyfikacji odbiorcy z postacią wampira.

Louis jako pierwszy z wampirów zaczął zwracać się do czytelnika w pierwszej osobie, prowokując refleksję nad własnym istnieniem oraz wzbudzając współczucie. Nic więc dziwnego, że w najnowszej adaptacji serialowej „Wywiadu z wampirem” odrzucono wątek współczucia dla dawnego plantatora.

Bill Compton z „Czystej krwi”

Niedługo po sukcesie cyklu „Kroniki wampirów” Anne Rice, zaczęły pojawiać się w amerykańskiej kulturze wampiry będące byłymi konfederatami. Przykładem jest Bill Compton z książkowego cyklu „The Southern Vampire Mysteries” autorstwa Charlaine Harris. Serialowa adaptacja, „Czysta krew”, rozgrywa się w Luizjanie. W HBO bohater zostaje przedstawiony jako żołnierz przegranej sprawy, który podczas wojny domowej walczył o swoją rodzinę i ziemię. Jest uprzejmy i świadomy swoich błędów, a zarazem pragnie prowadzić życie zwykłego człowieka. Serial dotyka tematu niewolnictwa m.in. przez konfrontacje między czarnoskórą Tarą a Billem. Podczas jednej z rozmów Sookie, przyjaciółka głównej bohaterki, pyta Billa o przeszłość — ten zapewnia, że nigdy nie był właścicielem niewolników, choć jego ojciec już tak. Zachowanie Tary zostaje później uznane za impertynenckie, co podkreśla trudność rozliczenia się z przeszłością.

Damon Salvatore i Jasper Cullen: niespokojne dziedzictwo Południa

W serialu „Pamiętniki wampirów” Damon Salvatore, choć książkowy pierwowzór pochodził z Włoch, został przedstawiony jako mieszkaniec Mystic Falls w Wirginii. Przystąpił do walki podczas wojny secesyjnej, mając zaledwie 22 lata, chcąc spełnić oczekiwania ojca. Serial jedynie sugeruje powiązania rodziny Salvatorów z niewolnictwem — ten wątek nie zostaje szerzej eksplorowany, przez co widz łatwo zapomina o rzeczywistym tle historycznym wydarzeń.

Inny przykład to Jasper Cullen z serii „Zmierzch”. Jako nastolatek ochotniczo przyłączył się do armii Konfederacji i szybko awansował. W kolejnych tomach, gdy pojawia się zagrożenie ze strony Victorii, Jasper dowodzi przygotowaniami Culleneów i wilkołaków do walki z napastnikami. Tło historyczne jest tu zarysowane tylko pobieżnie i raczej nie stanowi głównego motywu opowieści.

Krytyka współczesnych wizerunków wampirów z Południa

Jednym z kontrowersyjnych aspektów motywu „wampira-konfederata” jest kreowanie postaci o sympatycznej powierzchowności, dobrych intencjach, odcinających się od przeszłości swoich rodzin, często byłych plantatorów. Wzbudza to zrozumiałą niechęć wśród Afroamerykanów oraz osób świadomych historycznych realiów.

• Wywołuje oburzenie z powodu próby ocieplenia wizerunku grupy odpowiedzialnej za niewolnictwo.
• Bagatelizuje traumę związaną z przeszłością Południa Stanów Zjednoczonych.
• Może prowadzić do błędnej empatii wobec dawnego oprawcy.

W internetowych dyskusjach pojawiają się głosy, że ocieplanie wizerunku wampirów-konfederatów jest porównywalne do próby wzbudzenia współczucia dla postaci o nazistowskich korzeniach. Przypomina to, jak łatwo popkultura potrafi maskować historyczne traumy poprzez pozornie niewinne motywy fabularne.

„`