Weryfikacja „neo-sędziów” oraz restrukturyzacja Krajowej Rady Sądownictwa – główne zadania dla rządu
„`html
Przywrócenie ładu konstytucyjnego w sądownictwie
Przywrócenie ładu konstytucyjnego w sądownictwie to kluczowy cel reformy, której elementem jest uzdrowienie statusu sędziów powołanych w sposób budzący wątpliwości. Jak ocenił wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur, reforma ta stanowi jedno z najbardziej złożonych zadań dla resortu.
Dwa projekty ustaw dotyczące neosędziów
Komisja Kodyfikacyjna Ustroju Sądownictwa i Prokuratury, która pracuje pod egidą Ministerstwa Sprawiedliwości, zaprezentuje dwa projekty ustaw mających na celu rozwiązanie problemu tzw. neosędziów, czyli sędziów powołanych przez KRS od 2017 roku. Te projekty obecnie przechodzą proces dokładnej analizy przez ministerstwo, po czym będą poddane dalszym pracom na poziomie rządowym i parlamentarnym. Możliwe, że dokumenty te będą również opiniowane przez ekspertów z Komisji Weneckiej.
Status sędziów a upolitycznienie KRS
Reforma koncentruje się na unormowaniu statusu ponad trzech tysięcy sędziów wskazanych przez obecną Krajową Radę Sądownictwa. Rada, której skład wybierany jest przez Sejm, a nie środowiska sędziowskie, jest oceniana jako instytucja niekonstytucyjna i upolityczniona – według orzecznictwa TSUE i ETPC. Resort Sprawiedliwości zaznacza niezgodność obecnego stanu z polską konstytucją oraz z uchwałą trzech izb Sądu Najwyższego.
Weryfikacja statusu sędziów jako kluczowy element reformy
Komisja Wenecka zwróciła uwagę na konieczność oceny statusu nieprawidłowo powołanych sędziów przez niezależny organ, z możliwością odwołań sądowych. Proces weryfikacji powinien być indywidualizowany, choć możliwe jest grupowanie podobnych przypadków. Automatyczne cofnięcie sędziów na poprzednie stanowiska nie byłoby zgodne z europejskimi standardami.
Oba projekty mają na celu ochronę statusu początkujących orzeczników, powrót awansowanych sędziów na wcześniejsze stanowiska oraz utratę statusu przez osoby spoza zawodu sędziowskiego. Procesy te jednak różnią się procedurą. Pierwszy projekt proponuje powrót na moc ustawy, drugi zaś na podstawie decyzji nowej, legalnej KRS z możliwością odwołań.
Kompleksowa reforma wymiaru sprawiedliwości
Podkreśla się, że uzdrowienie statusu nieprawidłowo powołanych sędziów wymaga szerokiej zmiany legislacyjnej, obejmującej wiele aktów prawnych takich jak ustawa o KRS, Sądzie Najwyższym czy ustrój sądów powszechnych. Projektowanie nowego prawa musi uwzględniać rekonstruowanie niezależnego samorządu sędziowskiego oraz zapewnienia kontroli odwołań od decyzji KRS przez Sąd Najwyższy.
Skala wyzwania i konieczność kompromisu
Reforma jest skomplikowana, co pokazują nieustanne spory polityczno-prawne. Próba wprowadzenia zmian wymaga przemyślanych rozwiązań, które będą równoważyć różne interesy praktyczne, jak np. zachowanie stabilności prawnej, nawet jeśli skutkiem tego są niedoskonałe orzeczenia.
Należy także rozważyć wprowadzenie możliwości wznowienia postępowań, gdzie uczestnictwo neosędziów mogło wpłynąć na wynik. Jednocześnie należy unikać prostego unieważnienia całej masy orzeczeń z uwagi na dobro obywateli i stabilność prawną.
Kwestia odpowiedzialności dyscyplinarnej i rola prezydenta
Kwestia odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, którzy łamali porządek konstytucyjny, wciąż jest rozważana. Wiceminister sprawiedliwości zaznacza, że znaczenie będzie miało stanowisko przyszłego prezydenta w odniesieniu do reformy, ponieważ obecny prezydent nie wyraża aprobaty dla zmian kwestionujących obecny kształt KRS.
Kwestie dotyczące przyszłości KRS oraz rola Trybunału Konstytucyjnego są też przedmiotem rozważań legislacyjnych, od których zależeć będzie możliwość efektywnego wdrożenia reformy sądownictwa w Polsce.
„`