Senat zatwierdził dwie ustawy reformujące Trybunał Konstytucyjny po wprowadzeniu poprawek.

Senatorowie głosowali nad dwoma ustawami – nową ustawą o TK i ustawą z przepisami wprowadzającymi zmiany. Za przyjęciem obu z nich głosowało 51 senatorów, przeciw było 30, nikt nie wstrzymał się od głosu.

Senat, który nie zgodził się na wniosek senatorów PiS o odrzucenie proponowanych zmian, poparł jednocześnie większość poprawek, głównie redakcyjno-legislacyjnych. Wśród ważnych merytorycznych zmian Senat wprowadził zasadę, by sędzia TK mógł – po jego wyborze – na to stanowisko złożyć ślubowanie w formie pisemnej, z podpisem notarialnie poświadczonym, i następnie przekazać marszałkowi Sejmu.

Poprawka ta wiąże się z zaprzysiężeniami sędziów TK przez prezydenta, by ograniczyć jego ewentualny wpływ – poprzez odmawianie przyjmowania tych ślubowań – na obsadę TK. Ponadto Senat zdecydował o rozszerzeniu 4-letniej karencji – w związku z możliwością powołania do składu TK – o te osoby, które wcześniej pełniły ważne funkcje polityczne.

Senat do katalogu, w którym są m.in. posłowie, senatorowie, a także ministrowie, dołączył także prezydent RP, a także wiceministrowie. Dodatkowo Senat opowiedział się za wprowadzeniem pełnej jawności oświadczeń majątkowych sędziów i doprecyzował kwestie rozstrzygania przez TK sporów kompetencyjnych, a także zasady porządkujące pracę wewnętrzną TK.

Obecnie obie ustawy dotyczące TK – ze względu na wprowadzone poprawki – trafią do dalszych prac w Sejmie. Nowa ustawa o Trybunale Konstytucyjnym, jak i przepisy wprowadzające tę ustawę, które Sejm przyjął 24 lipca, zostały wniesione jako projekty poselskie.

Razem z przyjętą w marcu uchwałą Sejmu i propozycją zmiany konstytucji stanowią pakiet kompleksowej reformy TK, która została zaprezentowana na początku marca przez szefa MS Adama Bodnara i polityków koalicji rządzącej.

Według zamierzeń po wprowadzeniu reformy moc tracą trzy ustawy obecnie odnoszące się do funkcjonowania Trybunału – o statusie sędziów TK, o organizacji i trybie postępowania przed TK oraz przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed TK. Jednocześnie – jak przewidziano – wydane w ostatnich latach wyroki TK w składzie z udziałem „osób nieuprawnionych do orzekania” mają być „nieważne i niewywołujące skutków”.

Obok unieważnienia niektórych wyroków, w ustawie wprowadzającej reformę TK przewidziano w odniesieniu do obecnych sędziów TK, że po wejściu nowych przepisów w życie mogliby oni złożyć oświadczenia, że przechodzą w stan spoczynku. „Możliwość przejścia w stan spoczynku (…) nie dotyczy osoby nieuprawnionej do orzekania” – głosi przyjęty zapis.

Po wejściu w życie ustawy obowiązki prezesa TK przejąć ma sędzia o najdłuższym stażu sędziowskim, zaś Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK ma przedstawić prezydentowi kandydatów na prezesa.

Zgodnie z nową ustawą o TK, sędziów trybunału ma wybierać indywidualnie Sejm na 9-letnią kadencję większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Obecnie przepisy mówią o tym, że Sejm wybiera sędziów bezwzględną większością głosów. Ma to pozwolić wybrać do TK osoby, które posiadają autorytet prawniczy i w większym stopniu są uznane przez wszystkie siły polityczne.

Ponadto według ustawy o TK mają zwiększyć się kompetencje Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK. Poszerzony ma też zostać krąg podmiotów mogących zgłaszać kandydatów na sędziów TK. Istotną zmianą będzie też rozszerzenie zakresu rozpoznawania skarg konstytucyjnych.

Projekty reformujące TK wpłynęły do Sejmu na początku marca. Ich pierwsze czytanie odbyło się pod koniec kwietnia. Sejmowa komisja sprawiedliwości i praw człowieka, która przeprowadziła wysłuchanie publiczne w tej sprawie, nie zmieniła zasadniczych zapisów reformy.

Równolegle w Senacie toczą się prace nad projektem zmiany konstytucji dotyczącym TK. Tam również, w komisji ustawodawczej, zostało w początkach lipca przeprowadzone wysłuchanie publiczne dotyczące planowanych zmian. W ostatnim czasie senacka komisja rozpatrzyła postulaty, które zgłoszono podczas tego wysłuchania. Kontynuacja prac komisji w sprawie TK ma nastąpić jesienią.